Bij omgaan met verdriet en rouw ligt het accent op sterven. Maar hoe verwerk je verdriet en rouw wanneer je de ander niet meer mag zien of niet meer wilt zien?
|
Verdriet en Rouw
Soms vraag ik mij wel eens af wat zwaarder is. Het voelen van de betrokkenheid van wat geweest is of het weten hoe het had kunnen zijn en weten dat het niet mag of niet meer wil. In deze laatste situatie loopt de ander nog op deze aardbol rond. De vraag is dan wel wie sterft en heeft verdriet. Wie rouwt er. Ook dit zijn de verdriet momenten waar wij bij stil moeten durven en willen staan.
Ik hoop dat jij de onderwerpen van deze pagina met de ervaring en inzicht van het vorenstaand wilt lezen en tot je wilt nemen. Omgaan met verdriet en rouw heeft dan het doel waar voor het geschreven is bereikt.
Sterven & Rouw
Voor velen is dit een nogal beladen onderwerp om over van gedachten te wisselen. Dat komt omdat men zelf vaak niet weet hoe daarmee om te gaan. Menigeen zal dat raar vinden, maar dan vergeet men dat sterven begint bij de verwerking of beter gezegd bij de acceptatie van rouw. We hebben het dan over de vooruitlopende rouw.
Vooruitlopende rouw? Ja! Een ernstige ziekte en de nadering van de dood grijpen diep in het bewustzijnsleven van de achterblijvende en de stervende in. Je weet dat je geliefde, dierbare er over enige tijd niet meer zal zijn. De Tijd van nog kunnen samen zijn is redelijk ingekaderd. Je komt tot de ontdekking dat jij straks alleen bent en dan? Je zou zo graag met de stervende nog zoveel willen doen? Met andere woorden, hoe intenser de liefde of kameraadschap is, hoe sterker vaak ook het verdriet zal zijn. Stervensbegeleiding is dan ook een begeleiding voor zowel de stervende als de achterblijvende.
Wat betekent dit afscheid nemen:
- Afscheid nemen van mensen om je heen.
- Afscheid nemen van de persoon die jezelf was.
- De stervende rouwt over verlies van zichzelf.
- De stervende rouwt in de betekenis, die ze voor anderen hebben maar die hoe dan ook enkel fysiek verloren gaat.
- Je afvragen hoe het nu verder moet. In de zin van: kan ik het wel aan?
- De stervende kan het sterven al geaccepteerd hebben terwijl de achterblijvende nog op “genezing” hoopt of rekent.
- Boosheid bij zowel stervende als achterblijvende in de zin van waarom ik en waarom nu of hij/zij is toch nog veel te jong.
- Afscheid is ook het aanvaarden van verdriet en de machteloosheid in deze te accepteren.
- Voorbereiding op gemis wanneer de stervende er niet meer is.
- Praten over het verdriet en gemis. Als diepgaand gesprek tussen achterblijvende en stervende.
- Boosheid en opstandigheid bij zowel de stervende als de achterblijvende.
Met deze kleine onvolledige opsomming heb ik willen aangeven dat na veel intern leed, verdriet zo verstikkend kan zijn dat nabestaanden en stervende hulp nodig hebben om zelf tijdens het proces van afscheid nemen lucht te krijgen.
Is met het sterven het werk als stervensbegeleider gedaan?
Nee. Dat is het in feite niet. Nu de stervende gestorven is, zal er eerst aandacht voor de gestorvene moeten zijn.
Daarna hebben partner, kinderen en andere direct betrokkenen voldoende aandacht van elkaar voor elkaar en van de omgeving.
Na begrafenis of crematie kan die aandacht snel voorbij voorbij zijn. de ‘achterblijvenden’ vallen nu vaak in een diep gat. Hoewel ieder zijn eigen weg moet vinden, vind ik dat er bij dat zoeken wel geholpen kan worden. Gevoelens dienen een plek te krijgen. Het laatste gesprek moet nog eens beleefd worden. De herinneringen moeten beleefd kunnen worden. Zelfkritiek moet een plaats krijgen. Er komen vele vragen aan de orde die om antwoorden en oplossingen vragen.
Iedereen die met de dood in aanraking komt kan dat verdriet slechts kwijtraken of begrijpen door er over te praten. Vermoedelijk moet je het wel meer dan 20x vertellen wil je het voor jezelf kunnen begrijpen en accepteren. De boodschap is dan ook: Ga rouw of verdriet VOELEN dan UITEN. Huilen hoort daarbij. Huilen = Luchten= Helen.
Rouw en Verdriet verwerking
Op één van de maandelijkse bijeenkomsten van de Vrijwilligers Terminale Zorg Drenthe (Noord) werd er door de heer Hendrik Berghuis een lezing met dit onderwerp verzorgd. De heer Berghuis is verbonden aan Humanitas.
Ik maakte van zijn lezing het volgende verslag.
Hendrik Berghuis zegt: “ Van uit mijn eigen bewoordingen en belevingen probeer ik vast te leggen hoe je naar rouw en verdriet kunt kijken en er over praten. Ik heb gemerkt dat je dat het best kunt doen aan de hand van een eigen ervaring.
Die eigen ervaring is: overlijden van geliefde, ouder (s), familie of vrienden waarmee je een nogal hechte band had”.
Een andere vorm van rouw is verdriet. In deze situatie kun je altijd nog, wanneer je er de behoefte toe hebt, mee praten. Voorbeeld: echtscheiding, Vriend- (in) die geen contact meer wil.
Het eerste wat je altijd van anderen in zo een situatie te horen krijgt is. JE MOET HET ACCEPTEREN. En weet je, dat is absoluut niet aan de orde. Wat dan wel? Oh laat dat heel duidelijk en helder zijn. Je bent boos. Je hebt verdriet. Je bent lusteloos en moe. Je bent het geloof in jezelf kwijt. Of nog erger je bent letterlijk de weg kwijt.”
Hier stopt Hendrik even en schotelt zijn toehoorders een gezegde en een gedichte van Sip ter laan voor.
Chinees gezegde: Je kunt de vogels van verdriet niet verhinderen over te vliegen, je kunt ze slechts verhinderen zich te nestelen.
Verdriet.
Daar binnen in mij woont een ander dan ik laat zien.
Misschien, misschien, word ik in de loop der tijd
van mijn buitenste bevrijd
Wikken en wegen houdt mij tegen
Die binnen in mij heeft verdriet dat je niet ziet
Ook ik nog niet.
Maar ik voel het wel als ik je dit vertel.
Hendrik vervolgt zijn lezing met:
Je wilt in dit stadium graag begrepen worden.
Wat doen er al de goed bedoelde adviezen toe, het zijn dooddoeners. Accepteren? Vertel het me maar, wat moet ik accepteren? Is dat door naar anderen te luisteren wat zij in een andere eigen situatie gedaan hebben? Als je in dit stadium op die manier te goed luistert krijg je er een probleem bij.
Gevoelens niet weg stoppen
Stop je gevoelens alstublieft niet weg. Laat ze de vrije loop en huil. Ga dan met dat huilen voelen. Voel wat je mist. Voel wat je nu kunt doen. Praat dan over dat verdriet die rouw.Je kunt je verdriet slechts kwijtraken of begrijpen door er over te praten. Vermoedelijk moet je het wel meer dan 20x vertellen wil je het voor jezelf kunnen begrijpen en accepteren. Mijn boodschap is dan ook: Ga rouw / verdriet VOELEN dan UITEN. Door het uiten kun je het leren BEGRIJPEN en dat geeft je weer de mogelijkheid om het te kunnen VERWERKEN. Huilen hoort daarbij omdat je door huilen je hart aan het luchten bent waardoor het de ruimte krijgt om te helen.
Durf je zelf uit te wringen
Geef toe aan de boosheid die je hebt en die daarbij ook extra in je opkomt. Zoek een plek op waar je het in je eentje of in alle rust kunt doen laten uitbarsten. SCHREEUW. Maar durf daarna ook naar de leegte die in jezelf ontstaat te luisteren. Ervaar het als positief.
Rouw verwerken doe je door
-Eenzaam te durven zijn.
-Jaloers te durven zijn. Want jaloers is slechts een verlangen naar….
-Door steeds het zelfde verhaal te verwerken / vertellen.
-Vastzitten in je gevoel. Door er over te zwijgen
-Spijt, schuld, verbittering te uiten.
-Verdriet met anderen te delen.
-Deelname aan lotgenotengroep.
-Minder alleen te voelen.
Door de pijn te voelen kun je leren accepteren. Leren accepteren is het wachten op LIEFDE
Verborgen verdriet
Het lijkt, of is, het gevoel van een geheim hebben. Het is iets waar jij niet over wilt of kunt praten. Maar anderen willen je ook niet met dat verdriet helpen.Vandaar uitspraken als:
-dat is geweest praten we niet meer over.
-oh nee, niet weer hè, ik heb het er al zo moeilijk mee.
Je merkt dat je heel weinig energie hebt. Dat er een eenzaamheid optreedt. En dat er een complete moeheid ontstaat.
Vergeet ook nu niet te luisteren!
Hier bedoelen we luisteren naar je eigen gevoel. Luisteren naar je eigen belevingen. Luisteren naar wat het je wilt vertellen of doen beleven of voelen?
Durf de pijn onder ogen te zien. Durf met die pijn om te gaan. Laat die pijn een onderdeel van je dagelijks leven worden.
Zie onder ogen: ROUW/ VERDRIET wordt een ZIEKTE door ONTKENNING.
Levert rouwen ook wat op? JA!
–Brengt je bij je gevoel
-Leert begrip voor anderen te hebben.
-Nieuwe stabiliteit
-Niet alles is te beredeneren
-Levens ervaring
-Overgave aan wat NU is
-Diepgang in het Leven
-Wijsheid over het Leven
-Leert jezelf kennen
-Nieuwe Bodem onder het levensbestaan.
Dit alles is het verwerken van wat in het begin zo makkelijk werd afgedaan met ACCEPTEREN.
Ontdekken van Emotie
Tja!, na dit lijden moet je weer op zoek gaan naar je emoties. En ook nu dien je terug te gaan naar de stilte in jezelf. Naar je innerlijke ik. JE GEVOEL. Ga na wat dat voor jou wil zeggen. Dat heet LUISTEREN.
Luisteren wil zeggen: horen- verstaan, betekenis geven aan, verbinden met.. Ontdekken van je emoties is LUISTEREN maar
Luisteren met aandacht
Luisteren dienen we allemaal te doen. Maar dan ook luisteren naar wat ons verteld word. Beter is om te zeggen. Luisteren wil zeggen dat je de ander laat praten. En daardoor aandacht hebt voor de persoon die, die ander is. Luisteren is daarom aandacht hebben. Omgekeerd geeft het de ander steeds meer zelfbewustwording. Je kunt het ook anders zeggen: laat vertrouwen groeien, ontvankelijk zijn, heb geen haast maar neem de tijd, wees attent, de waarde van het zijn is ook attent zijn, laat in de stilte van de eenvoud het hart open gaan.
Het geheel wordt nog eens weergegeven in het gedicht, Luister
Einde verslag.
